Biyografi,  Çocuk Gündemi

Küçük Mustafa ve Ailesi

Ablası Fatma
Ali Rıza ve Zübeyde çiftinin ilk çocukları dünyaya gelir. Adını “Fatma” koydular. Fatma’nın doğum ve vefat tarihi konusunda net bir bilgi kaynağı bilinmediğinden doğumunu  1871- 1872 farklı iki tarih ortaya çıkmıştır. Verem hastalığından vefat ettiğinde henüz Mustafa hayatta değildi.

Ağabeyi Ahmet
Abisinin de ablası Fatma gibi varsayımlar üzerinden hesaplanarak doğum yılının 1874 olarak kabul edildi. En büyük abisi olan Ahmet; o dönemler henüz aşısı bulunmamış ve bulaşıcı bir hastalık olan difteri (kuşpalazı) yüzünden vefat etti.

Ağabeyi Ömer
1875 yılında dünyaya geldiği tahmin edilen Ömer’in de yaşamı, ablası ve Ağabeyinin kötü kaderlerinden farklı olmadı. Abisi Ahmet gibi o da difteri hastalığı yüzünden hayata erken veda etti. Ne yazık ki, tüm bu hastalıkların nedeni; ailenin yaşamını sürdürdüğü Çayağzı bölgesinin normal olmayan ve kötü hayat şartlarından çok daha kötü şartlara maruz kalmasındandır. Bölgede yaşanan zorluklar, insan sağlığında olumsuz etkilere neden oluyordu. Yiyecek ve sağlık ihtiyaçları dahil bir çok gereksinim, şehre inilmeden karşılanamıyordu. Koşullar hastalıkları tetikliyor, çocukların vefatı kaçınılmaz oluyordu. Abisi Ömer öldüğünde Mustafa henüz 2 yaşındaydı.

Kız kardeşi Makbule
Makbule, Mustafa’dan sonra 1885 yılında dünyaya geldi. Makbule’de Ağabeyi Mustafa gibi Selanik’teki Islahane semtinin Ahmet Subaşı mahallesinde bulunan üç katlı evinde doğdu. (*)

En küçük kız kardeşi, Naciye
Naciye’nin doğum tarihi 1888 olarak bilinmektedir. Ablası Makbule Atadan’ın verdiği bilgilerde, Ali Rıza Efendi’nin vefat ettiği gün, bakıcısının Naciye’yi yere düşürmesiyle ayağı kırılmıştır. Naciye vefat ettiğinde Mustafa Kemal 16 yaşındadır.

İlk okulu
Küçük Mustafa’nın ilk okula adım atışı 1887 yılıdır. Annesi Zübeyde Hanım öylesine eğitim görmüş biri değildi. Daha çok inançlarına, geleneklerine bağlı bir Türk kadınıydı. Bu nedenle “Mustafa’m” dediği biricik küçük oğlu, din ağırlıklı ilahi eğitim almalı diyordu ama babası, farklı düşünüyor, “Benim aslan oğlum daha modern okullarda okumalı”, diye düşünüyor ancak her şeye rağmen eşini de üzme taraftarı değildi. Kendince plan yaptı; önce annesinin istediği Hafız Mehmet Efendi’nin mahalle mektebine gitmesine ses çıkarmayacak sonra da durumun iyi gitmediği bir anda olaya müdahale ederek oğlunu Selanik’te çağa uygun eğitim veren okulda eğitim almasını sağlayacaktı. Bu düşüncesi gerçekleşti. Küçük Mustafa öğrenimine Selanik’teki ilk ve tek Müslüman-Türk mektebi olan Şemsi Efendi Mektebinde (diğer adı: Mekteb-i Şemsi İptidai) eğitimine başladı.

Bu görsel boş bir alt niteliğe sahip; dosya adı semsi-efendi-okulu.jpeg
Ancak küçük Mustafa’nın geçirdiği bu kötü günler bitmemişti. Öğreniminin başlarında bu kez babasını kaybetti. Kardeşi Makbule 2 yaşlarında, en küçük kardeşi Naciye ise henüz kırk günlükken çaresiz ve üç çocuğuyla bir başına kalan annesi, şehrin dışında çiftlikte yaşayan erkek kardeşi  Hüseyin Efendi’nin yanına yerleştiler. Böylece küçük Mustafa’nın öğrenimi yarım kaldı. Babasının sağlığında “Adam olmak için okumak, öğrenmek şarttır. Başka çaresi yoktur” sözleri aklından hiç çıkmamış, okuma alışkanlığını edinmişti. Çiftliğin işlerinden arta kalan zamanlarında ağırlıklı olarak kitap okumaya devam etti. İleriki yıllarda “Ben çocukken fakirdim. İki kuruş elime geçince bunun bir kuruşunu kitaba verirdim. Eğer böyle olmasaydım, bu yaptıklarımın hiç birisini yapamazdım” diyecektir. (1)
Şemsi Efendi Mektebini bitirdikten sonra Selanik Mülkiye Rüştiyesine geçer. Arapça öğretmeni Kaymak Hafız, arkadaşıyla kavga ettiği gerekçesiyle Mustafa’yı sopa ile döver. Oğlunu kanlar içinde gören annesi, öylesine üzülür, öylesine kızar ki, oğlunu okuldan alır.

Bu görsel boş bir alt niteliğe sahip; dosya adı askeri-rustiyesi.jpg

Küçük Mustafa’dan genç Mustafa Kemal’e
Evinin önünden geçen subay ve askeri öğrencilerinin parlak giysileri, kendilerinden emin ve başı dik yürüyüşleri küçük Mustafa’yı hep etkilemiştir. Bu gözlerini kamaştıran askerler bizim küçük Mustafa’ın asker olma hayallerini süsleyip durdu. Ve nihayet bir gün askerlikten her daim korkmuş annesinden habersiz Selanik Askeri Rüştiyesine kaydını yaptırdı. İşte bu kayıt, büyük başarılarla birlikte yaşayacağı zorlukların da başlangıcı olacaktır. Aynı zamanda Türk’ün makus kaderinin değişeceği günün başlangıcı da işte bu gündür.

Bu görsel boş bir alt niteliğe sahip; dosya adı Selanik-Askeri-Rustiyesi-1024x768.jpg
Edebiyattaki başarılar neticesinde “Kemal” adı verilerek 2nci isimle Namık Kemal olan büyük edebiyatçımız da bu okuldadır. Namık Kemal örneğinde olduğu gibi kendisiyle aynı adı taşıyan matematik öğretmeni Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey, ona anlamı “mükemmellik, olgunluk” anlamına gelen “Kemal” ismini verir. Artık adı genç Mustafa Kemal’dir. (2)
Mustafa Kemal, Selânik Askerî Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra 1896 yılında Manastır Askerî İdadisi‘ne girdi. Ömer Naci adında şiire meraklı şair ruhlu bir arkadaşı olur. ileride ünlü bir hatip olacak olan Ömer Naci Mustafa Kemal’in hitabet ve edebiyat sevgisinde etkin bir rol oynar. Ali Fethi (Okyar) ile de arkadaşlığı bu okulda başlar. Genç Mustafa Kemal, askerî öğreniminin yanı sıra yabancı dil öğrenimini de ihmal etmez; izinli olarak dönüğü Selânik’te Fransızca dersleri almayı ihmal etmez. (3) Başarılı ve çalışkan bir öğrenci olan genç Mustafa Kemal, 1895 yılında okuldan mezun olur.

Bu görsel boş bir alt niteliğe sahip; dosya adı mustafa-kemal.jpg

Sevgili genç Mustafa Kemal’ler,
Sizler bu ülkenin geleceği ve en değerli bireyleriniz. Bizler bu değeri, izinde yürüyerek, ışığında aydınlandığımız Ata’mızdan öğrendik. Şimdi öğrenme sırası sizde.

Mustafa Kemal’i anlatmaya devam edeceğim.
Gözlerinizden öpüyorum.

Mehmet R. Aşar
mr_asar@hotmail.com

Dipnotlar;
(*) 18 Ocak 1956 tarihinde, 71 yaşında hayata Makbule Atatan olarak hayata gözlerini yumar.
1. https://kygm.gsb.gov.tr/Sayfalar/79/77/kitaplik.aspx
2. http://www.durmusyilmaz.com/icerikoku.asp?ids=88
3. https://www.meb.gov.tr/ataturk/Hayati/OgrenimYıllari

Siz de fikrinizi söyleyin!