Felsefe,  Sosyoloji,  Tartışma,  Toplum

Zaman Kavramı ile Meta Değeri

Bu yazımızda, metaların niteliğine ve niteliklerine göre değerine bakacağız.

Geçen yazımızda (Karl Marx’ın Meta Anlayışı) metanın değeri üzerinde iki tane değerden bahsetmiştik.

Bu değerler

  • Kullanım değeri
  • Değişim değeri

Ne bakmıştık.

Bu yazımızda ise emeğin niceliğine göre nasıl bir metanın değerinin ölçüleceğine bakacağız. Bu noktada das kapitalden not aldığım yerleri de yazmaya çalışacağım. Ancak hedefimiz das kapitalin önermelerini ele alıp pratikteki konumuna ve niteliğine bakacağız.

Bir metanın kullanım değeri ile emeğin niceliğini i şeklinde değerlendirmek veya değer biçmek das kapitalin dediğine göre bakarsak, bunu onun süresi ile orantılı şeklinde ele almıştır.

“Bir kullanım-değeri ya da yararlı bir madde, bu nedenle, ancak, içersinde soyut insan emeğinin somutlaştığı ya da maddeleştiği için bir değere sahiptir. Peki öyleyse bu değerin büyüklüğü nasıl ölçülecek? Besbelli ki, malın içerdiği, değer yaratıcı özün, yani emeğin niceliğiyle ölçülür. Emeğin niceliği, onun süresiyle ölçülür, ve emek-zamanının ölçütü de hafta, gün ve saat olarak ifade edilir.”

Bu açıklama, metaın değerinin yada emeğin niceliğini belirleyen kriterin metanın üretim süresidir.

Bu tanım aslında şunu demek istiyor. Bir işçi herhangi bir meta üretirken ne kadar çok emek vermişse ve ne kadar çok zaman harcamışsa emeğin niceliğini belirleyen  ve onun değerini ortaya koyan şey zamanla orantılı olmasıdır. Burada doğru orantı veya ters orantı demedim. Bunun nedeni şimdi soracağım sorulara bağlıdır.

  • Kullanım değeri olan meta, en çok kullanılan ve doğal olarak en çok ihtiyacı olan metadır. Bu bağlamda en çok kullanılan ve en çok emek verilen metanın değerini zaman kavramını kriter olarak koymak ne kadar doğrudur?
  • Diyelim ki, x metası y metasından daha çok ihtiyaç duyulan meta, bu meta üretim aşamasında y metasın dan daha az bir sürede üretiliyor. Bu açıda bakarsak x metası y metasına göre zaman ve iş gücünü ele alırsak x metası, y metasından daha mı değerli hale geliyor?

Bu sorulara karşılık şimdi diğer kısma geçelim.

Şimdi emeğin niceliğini biz zaman ve metaın işlendiği süreç olduğunu ve buna yönelik iki tane soru sorduk. Bunun yanında das kapital başka bir noktaya dikkat çekmiştir.

  • Meta üretiminde işçilerin tembellik yapması ve daha uzun bir sürede üretmesi bu anlamda metanın değerine aykırı olmaz mı?

Bu soruyu das kapital şöyle cevap vermektedir.

“Bazıları, bir metaın değeri, onun için harcanan emeğin niceliğiyle belirlendiğine göre, işçi ne kadar tembel ya da beceriksiz olursa, metaın üretimi için o kadar fazla zaman gerekeceğinden, onun metaının o kadar değerli olacağını sanabilirler. Oysa, değerin özünü oluşturan emek, türdeş insan emeğidir.”

Bu noktada hepimizin aklına şöyle bir soru gelebilir.

  • Türdeş insan emeği nedir ?

Bu konuda das kapital şöyle cevap verir.

“Bir toplumun, ürettiği tüm metaların toplam değerinde somutlaşan toplam emek-gücü birçok tek tek birimlerden meydana gelmekle birlikte, burada, türdeş insan emek-gücü kitlesi olarak kabul edilir.”

  • Tek tek birimlerden kastedilen nedir?

“Bu birimlerin her biri, toplumsal ortalama emek-gücü niteliğini taşıdıkları ve bu nitelikleri ile etkili oldukları sürece, birbirlerinin aynıdır; yani bir metaın üretimi için ortalama olarak gerekli ya da toplumsal olarak gerekli zamandan daha fazlasına gereksinme göstermedikleri sürece, biri diğerinin aynıdır.”

Bu iki paragrafı ele alarak biraz sorgulayalım.

İlk olarak ‘türdeş insan’ kavramı üstünde durmak istiyorum.

Her sistemde çalışan işçiler robot olmadığı için her zaman birbirleri ile eşit güçte çalışan  insanlar olmayacaktır. Bu nedenle de işçiler doğal olarak kategorilere ayrılırlar. Bunu üç farklı şekilde yapabiliriz.

  1. Çok çalışan işçiler.
  2. Orta seviyede çalışan işçiler.
  3. Az çalışan işçiler.

Bu üç işçi tipini ele alırsak  ve bu üç işçi tipinin emek güçlerini toplarsak türdeş insan gücünü yada ortak insan gücünü elde etmek aynı zamanda somutlaşan emek gücünde bir eşitsizlik meydana getirir.

  • Metaların üretim koşullarının farklı olması ve üretim aşamasın da farklı süreçlerde oluşması “tek tek birimle” ile toplam ortalama emek gücündeki eşitlik nasıl sağlanabilir?
  • İki tane metayı ele alalım. Demir ve buğday , demir işlemenin emek gücü ile buğdayın emek gücü nasıl aynı olabiliyor ki emek gücünde eşit olsun?
  • Farklı metalar farklı süreçlerde üretilmesi, toplam metaların belirli süreçlerine değil tam tersi belirsiz süreçlerde meydana gelir. Her metanın kendine özgü ortalama bir süreci olabilir. Koşullar altında değişkenlik gösteren zaman farkları meta üretiminde nasıl bir rol oynar?
  • Endüstriyel gelişmeler olduğundan bir insandan fazla üretim yapan makinalar iş kalitesi açısından hız ve zaman açısından son derece başarılar kaydetmiştir. Bu sistemleri kontrol etmek insan güdümünden hızla çıkmaktadır. Bu açıdan bu durumu emek gücünün hangi noktasında yer alır?

“Bu birimlerin her biri, toplumsal ortalama emek-gücü niteliğini taşıdıkları ve bu nitelikleri ile etkili oldukları sürece, birbirlerinin aynıdır; yani bir metaın üretimi için ortalama olarak gerekli ya da toplumsal olarak gerekli zamandan daha fazlasına gereksinme göstermedikleri sürece, biri diğerinin aynıdır.”

Yukarıda ki bölüm hakkında kritik düşünmeyi size bırakıyorum.

Siz de fikrinizi söyleyin!