Bilim,  Bilim Haberleri,  Düşünceler Tarihi,  Fizik,  Güncel - Aktüalite,  Matematik,  Siyaset,  Sosyoloji,  Tarih,  Toplum

Dekolonizasyon: Newton zan altında

Doğa bilimleri de, İngiliz üniversitelerindeki yaygın dekolonizasyon akımından korunmuyor. Sheffield Üniversitesi kısa süre önce biyoloji profesörleri ve öğrenciler için “bilimimizin beyazlığını ve Avrupamerkezciliğini yansıtarak”, “ırksal adaletsizliğe” karşı koymayı amaçlayan bir el kitabı yayınladı. El kitabı, 11 “sorunlu” bilim insanının altını çiziyor ve onların şüpheli görüşlerinin araştırmalarını nasıl etkilediğini açıklıyor.

Örneğin Charles Darwin’in, doğal seçilim teorisinin, beyazların üstünlüğü konusundaki görüşünü haklı çıkardığına inandığı söylenir. Darwin’in rakibi Alfred Russell Wallace da kara listeye alındı, çünkü gözlemlerini “sömürge ortamında” yapmış ve Hollanda yönetimindeki, şu anda Endonezya olan bölgede etnik hiyerarşiler kurmuş. Taksonominin kurucusu olarak kabul edilen İsveçli Carl von Linné sınıflandırma sistemini, insan ırklarını azalan düzende sıralamak için kullanmakla suçlanıyor.

Sanki önceden doğa bilimleri tarihine eleştirel değerlendirmeler gayet normal değilmiş gibi; Von Linné nin çalışmaları, moleküler biyolog James Watson, genetikçi JBS Haldane, matematikçi Karl Pearson, biyolog Thomas Henry Huxley ve “sorunlu” olarak algılanan diğer araştırmacıların çalışmaları, sadece gereken ikazla öğretilmeliymiş. Aynı üniversitenin mühendislik fakültesinde Isaac Newton, “uzun süredir devam eden bilinçli veya bilinçsiz önyargılarına” meydan okumak amacıyla sömürgecilikten muhtemelen faydalanmış olarak gösteriliyor. Öğrencilere “kurucu baba” ve “dahi” gibi terimleri kullanmaktan kaçınmaları öneriliyor.

Ölçü Birimleri ve Emperyalizm

Daha az Avrupa merkezli bir müfredat oluşturmak için çaba gösterilen Oxford’da da, Matematik, Fizik ve Yaşam Bilimleri Fakültesi, imparatorluk fikriyle derinden bağlantılı olduğu için emperyal ölçüm sistemini dekolonize etmeyi düşünüyor. Bir “kültürel yer değişimi” vaat ediliyor. Öğrenciler, bilimsel ilerlemenin eski anlatılarını değerlendirmeyi ve değiştirmeyi öğrenmelilermiş. Bu zaten eleştirel düşüncenin temel bir ilkesidir; bunu etik bir jargonla tekrar etmeye gerek yoktur. Özellikle de Britanya egemenliği altındaki bölgeler için standartlaştırılmış on dokuzuncu yüzyıl ölçü birimleri Britanya emperyalistleri tarafından değil,  büyük oranda Anglo-Sakson veya Romalılar tarafından icat edilmiştir.

Yeni kriterlere göre, ister antik Roma isterse Napolyon tarafından getirilen metrik sistem olsun, hemen hemen tüm ölçü birimleri emperyalisttir. İmparatorluğun kalbi olarak anılan Londra’daki Trafalgar Meydanı’nda, 1876’da imparatorluk uzunluk ölçülerinin kaydedildiği duvar ve zemine bronz plaketler yerleştirilmiştir. Yakında onlara da bir “uyarı” verilebilir.

*****

Yazar bilgiyi aktarırken konuya muhalif bir tavır almış. Ömrümün son 15 senesinde o kadar çok okul ve akademik bilgimi revize etmeye mecbur kaldım ki, artık her türlü bilgiye şüphe ile yaklaşıyorum.

Bu akademik dekolonizasyon akımını onaylıyorum. Zira şu alttaki bildiriye göre, bu konu Kasım 2020 de siyasi bir boyuta ulaşmış.

 


Nizamettin Karadaş

Not: Bu yazı Gina Thomas’ın 20.05.2021 de FAZ – Frankfurter Allgemeine Zeitung’da yayınlananNewton unter Verdacht başlıklı makalesinin Türkçe çevirisidir.

 

1964 İstanbul doğumlu. 1972 den bugüne kadar Düsseldorf, Almanya ikametli. Köln Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu, 2 yetişkin kız çocuğu babası. 12 yıl Avukatlıktan sonra mesleğini bırakmış, her konuda meraklı, araştırmacı, analist ve okumasını seven rahat ve huzurlu bir insan.

Siz de fikrinizi söyleyin!