#GeleceğinTrendleri,  Bilim

#GeleceğinTrendleri: Evrimde erkekler feda edilen bir piyon mudur?

Erkek cinsi zararlı mutasyonları yok etmeyi kolaylaştırabilir

Neden bazı hayvanlar gibi aseksüel olarak değil de seks yoluyla ürüyoruz? Araştırmacılar şimdi bu soruya bir cevap bulmuş olabilir. Buna göre, erkek cinsiyet, her şeyden öncelikli olarak bir popülasyondan zararlı mutasyonları yok etmeye faydalıdır. Çok az sayıda erkek bile çok sayıda füru üretmek için yeterli olduğundan, doğal seçilim yoluyla onların kaybı tüm popülasyonun başarısını tehlikeye atmaz – onlar bir anlamda feda edilen bir piyondur.

Eşeyli üreme, evrimin en büyük gizemlerinden biridir. Çünkü ilk bakışta önemli dezavantajları vardır: İki cinsiyet olduğu için, nüfusun sadece yarısı yavru doğurur – ve bunların yine sadece yarısı doğurgandır. Üreme için bir eş bulmak da zaman ve enerji tüketir. Bununla birlikte, aseksüel üreme ile her hayvan kendi başına füru üretebilir – bu nedenle aseksüel popülasyonlar, cinsel üreyenlerden çok daha hızlı büyür.

Stockholm Üniversitesi’nden kıdemli yazar David Berger, “Büyük soru, çiftcinsel üremenin neden geliştiği ve neden erkeklerin var olduğudur” diyor. Yaygın bilim görüşüne göre, seks her şeyden önce bir popülasyonun genlerini yeniden karıştırdığı için puan alabilir. Bu, bir türün hızla değişen koşullara uyum sağlaması gerektiğinde avantaj sağlar.

Erkek cinsi daha vazgeçilebilirdir

Diğer bir açıklamayı ise Berger, meslektaşı Karl Grieshop ve ekibi bulmuş olabilir. Buna göre, erkekler öncelikle popülasyonun genetik sağlığını – onları doğal seleksiyona feda ederek – temin etmek için varlar. Bunun arka planı: Bir hayvan türü çok sayıda dişiyi kaybederse, uzun vadede popülasyonu azalır. Öte yandan, eğer erkekler kaybolursa, ekibin açıkladığı gibi, bu genellikle bir popülasyonun başarısını pek azaltmaz.

Grieshop, “Kural olarak, bir popülasyondaki tüm dişileri döllemek için sadece birkaç erkek yeterlidir” diyor. “Dişilerin çok veya az erkek arasından bir eş seçebilmesi, yavru sayısı için fazla fark etmez.” Bu, özellikle erkeklerin yavru yetiştirmeye katılmadığı ve prensipte yalnızca spermlerini vermekle katkıda bulunan türler için geçerlidir. Başka bir deyişle: Bir popülasyonda erkeklerin varlığı kadınlara nispeten daha vazgeçilebilirdir.

Genetik sağlık için feda edilen piyon mu?

İşte tam da bu noktada Grieshop ve meslektaşlarının teorisi devreye giriyor. Buna göre, erkek cinsiyetinin “icadı”, zararlı mutasyonların bir popülasyondan büyük ölçüde tesirsiz yok edilmesini sağlar. Bu tür mutasyonların taşıyıcıları ya ölür ya da bir eş seçiminde dezavantajlı oldukları için, genlerini bir sonraki nesle aktaramazlar – böylece mutasyon ortadan kalkar.

Prensipte, erkekler bu nedenle evrimin bir tür piyon kurbanıdır. Kulağa kışkırtıcı gelen şey, evrimsel biyologlar arasında uzun süredir tartışılıyor. Bu, ancak aynı mutasyona mağdur kalan dişiler aynı sıklıkta seçilim kurbanı olmazsa, biyolojik mantığa uygun olabilir.

Böcekler cinsiyete özgü seçimi doğruluyor

Grieshop ve meslektaşları şimdi, tohum haşeresi olarak bilinen bir böcek olan dört benekli fasulye yiyici (Callosobruchus maculatus) için durumun böyle olup olmadığını araştırdı. Bunu yapmak için, kendi soyu ile çaprazlanmış 41 suşun, her biri yaklaşık 3 hafta yaşayan, 16 nesil boyunca üreme başarısını izlediler. Araştırmacılar, zararlı mutasyonların erkek ve dişilerde çiftleşme ve üreme başarısını nasıl etkilediğini belirlediler.

Sonuç: Dişi yavruların zindeliği melezleme yoluyla artma eğilimindeyken, erkekler için durum böyle değildi. Onlarda, mutasyonların rekombinasyonu, araştırmacıların bildirdiği gibi, daha az yavru üretmelerine neden oldu. Bunu, seçilimin erkek mutasyon taşıyıcıları üzerinde dişilerden daha güçlü bir etkiye sahip olduğunun bir göstergesi olarak ve dolayısıyla “piyon kurbanı” teorisinin teyidi olarak görüyor.

Bilim insanları, “Sonuçlarımız, seleksiyon yoluyla zararlı mutasyonların ortadan kaldırılmasının aslında erkekler üzerinde kadınlardan daha güçlü bir etkiye sahip olduğunu gösteriyor” diyor. “Bu göze batan cinsiyetler arasındaki fark, muhtemelen cinsel üremenin bedelini telafi edilişini temsil ediyor.”

Mutasyonların erkek böceklerin zindeliğini neden daha güçlü etkilediğini ve bunların arkasında hangi genetik mekanizmaların olduğu henüz açıklığa kavuşturulmamıştır. (Evolution Letters, 2021; https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/evl3.239 )

Bu yazı tweet zinciri olarak da yayınlanmıştır:

Nizamettin Karadaş

Kaynaklar:
Araştırma Raporu: Evolution Letters, 2021; https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/evl3.239

scinexx.de

1964 İstanbul doğumlu. 1972 den bugüne kadar Düsseldorf, Almanya ikametli. Köln Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu, 2 yetişkin kız çocuğu babası. 12 yıl Avukatlıktan sonra mesleğini bırakmış, her konuda meraklı, araştırmacı, analist ve okumasını seven rahat ve huzurlu bir insan.

Siz de fikrinizi söyleyin!