Bilim,  Sosyoloji

Bir İnsanın Kaç Arkadaşı Olabilir?

 Birinin etrafında ne kadar insan topladığı bir karakter meselesi gibi görünüyor. Biri neredeyse bütün şehri tanıyor ve her on metrede bir, bir tanıdıkla sohbet etmeden ilerleyemiyor. İki veya üç yakın sırdaş diğeri için yeterlidir.

Buna rağmen arkadaş sayısı keyfi değildir. Araştırmacılar sosyal davranışa daha yakından baktıklarında, ağ bağlantılı ilişkilerin evrensel bir desene uyduğu ortaya çıktı. İngiliz antropolog Robin Dunbar’ın 1990’larda keşfettiği gibi, çoğu insan düzenli olarak en fazla 150 sosyal ilişki sürdürebilir. Bu sadece arkadaşları değil, komşular, meslektaşlar ve kulüp arkadaşları da dahil olmak üzere, güvene ve karşılıklı desteğe dayalı tüm bağlantıları içerir. Kadro yıllar içinde değişebilir. Ancak, kaşifine atfen “Dunbar Sayısı” olarak adlandırılan sayının kendisi şaşırtıcı derecede sabittir.

Sosyal alanda beyin gerekli

Dunbar aslen primatların sosyal davranışlarını araştırıyordu. Bunu yaparken bir bağlantıyla karşılaştı: Beynin büyüklüğüne göre, bir arada yaşayan maymun grupları da büyüyor. Belirleyici faktör, neokorteksin, yani daha yüksek bilişsel yetenekler sağlayan serebral korteksin, evrimsel olarak en genç kısmın, tüm beynin hacminde hangi oranı oluştuğudur. Maymun toplumlarının karmaşıklığının artmasıyla birlikte, görüldüğü gibi, daha fazla zekâ gerekiyor: Sosyal alanda ustaca hareket etmek muhteşem bir randımandır – hayvanlar âlemindeki akrabalarımızda da.

Bir grubun büyüklüğü, bir türün tipik sınırını aşınca, sosyal bilgiyi işleyen nöronal kapasite yetersiz kalıyor. Maymunlar artık bağlantılarını koordine etmeyi başaramıyor; grup dağılıyor. Bu nedenle lemurların “arkadaş çevresi” makaklarınkinden daha küçüktür.

Dunbar, Homo Sapiens tarihinde benzerlikler buldu. Antropologlar, avcı ve toplayıcı klanlar bile yaklaşık 150 kişilik gruplara toplanıldığını varsayıyorlar. İnsanlar yerleştiğinde 120 ila 150 kişilik Neolitik yerleşimler kurdular. 1086’da Kral Wilhelm I tarafından yaptırılan bilinen en eski nüfus sayımlarından birine göre, o zamanlar bir İngiliz köyü ortalama 150 kişiden oluşuyordu.

Amish’e benzer bir Kuzey Amerika dini topluluğu olan Hutterite cemiyetleri hala en fazla 150 kişiyi içeriyor. Nüfus 150’yi aşarsa, yeni bir cemiyet kuruyorlar. Onlar kendileri için çok önemli olan sosyal bağların daha büyük kolonilerde kopmasından korkuyorlar.

Üç ila beş kişi en yakın arkadaş sayılır

150 sosyal bağlantıyla insan lider. Onun “sosyal”beyni özellikle olgun. Beyin diğer bölümlerin yanı sıra, zihinselleştirme olarak bilinen şeyle ilgili bölgelerden oluşur: başka kişilere düşünceler, duygular ve niyetler atfetme yeteneği. Çocuklar bu yeteneği dört yaş civarında geliştirirler. Ayrıca birçok yüzü ve ilişkili isimleri aklında tutmak ve önceki karşılaşmaları hatırlamak için iyi bir bellek gerekiyor.

İlişkilerin çeşitliliği de zihinsel kaynaklar talep ediyor. Dunbar’ın modeline göre, farklı derecelerde bağlılık tanımlanabilir: Çoğu insan 10 ila 15 kişi arkadaş sayar; onların üç ila beşi en yakın sırdaşlardır. Bu iç çevre ile genellikle haftada en az bir kez temas kurarlar ve onlarla endişelerini ve sırlarını paylaşırlar. İyi tanıdık çevresi ise 50 civarındadır.

Bazı araştırmacılar Dunbar sayısı kavramını sorgulasa da, bir yaşamın yalnızca sınırlı sayıda arkadaşı barındırabileceği yaygın olarak kabul edilmektedir. Ancak limit konusunda tartışmalar devam ediyor. Daha yeni araştırmalar, maksimum 150 yerine 200‘e kadar temas tespit etti. Dunbar da kendi belirlediği sınırı biraz kaydırdı – 180 kişiye. Bu, çevrimiçi sosyal ağlardan dolayı olması gerekiyormuş: Onlar çok sayıda insanla iletişim kurmayı kolaylaştırıyor. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, 2000 li yıllarda ilk çevrimiçi sosyal medyaların ortaya çıkmasıyla birlikte arkadaş çevreleri büyümeye başlamıştır.

Ancak Facebook ve WhatsApp bile sınırsız kişiye izin vermiyor. 1,7 milyon Twitter kullanıcısı üzerinde yapılan bir araştırma, maksimum 100 ila 200 sanal tanıdık ile istikrarlı ilişkiler sürdürüldüğünü gösterdi. Çevrimiçi iletişimin de sınırları vardır.

Bu yazı tweet zinciri olarak da yayınlandı.

Nizamettin Karadaş

Kaynaklar:

sciencedirect.com”, R.I.M Dunbar

“Dunbar’s number’ deconstructed “, https://doi.org/10.1098/rsbl.2021.0158

Modeling Users’ Activity on Twitter Networks: Validation of Dunbar’s Number
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0022656

spektrum.de

1964 İstanbul doğumlu. 1972 den bugüne kadar Düsseldorf, Almanya ikametli. Köln Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu, 2 yetişkin kız çocuğu babası. 12 yıl Avukatlıktan sonra mesleğini bırakmış, her konuda meraklı, araştırmacı, analist ve okumasını seven rahat ve huzurlu bir insan.

Siz de fikrinizi söyleyin!