Edebiyat

Bars-Pars Kelimesi Üzerine

1. Bars, kedigiller familyasına mensup yırtıcı bir hayvandır (Fclis pardus). Bu hayvan, Orta Asya, Kore ve Mançurya’da yaşar ve buralarda çok meşhurdur. Bunların, Felix irbis denen cinsine de Türkler, ‘yolbars’ derler.
2. Kelime; Türk Dili’nin bütün safhalarında ve hemen hemen bütün lehçe ve şivelerinde bars, harsı, barış, bas, bar, barış, böres, bâs, pars, pans. nar, mars formlarıyla kullanılmaktadır.
3. Kelime; Türk Dili’nde, hayvan (bars, yolbars). Kişi (Barsgan ‘Barshan’, Boris, bars heg, Kutadmış bars, Barsbay. Baybars), yıl (On İki Hayvanlı Türk Takvimi’nde 3. yılın adı: bars yılı), şehir (Barsgan ‘Barshan~’)ve meslek adı (barsçı) olarak çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ayrıca, bars, destanlarımızda, Türk yiğitlerine akıl veren kutlu bir hayvan olarak geçmektedir.
4. Kelime; Türk Dili’nde bile başlamaktadır. Petîkçî şekiller, fonetikle ilgili bir değişmedir [Ötümsüzleşme (loss of voicedncss, devoicing), yer değiştirme (subtitation)]. Bu fonetik hadiselerin Türk dilinden Farsçaya geçen kelimelerde görülebildiğine dair örnekler de vardır. Meselâ, Çince piet ‘fırça’ kökünden gelen yazıcı, kâtip anlamlarındaki ‘bitikçi’ kelimesi, Farsçada aynı anlamda, ancak ‘petîkçî’ şeklinde kullanılmaktadır.
5. Kelime; Türk Dili’nde kısa ünlüye sahiptir. Sadece, TTT W de kelimeyi uzun ünlü (long vowel) ile yazıldığını görmekteyiz. Ancak, aslî uzun ünlüleri muhafaza eden ve kullanan lehçe ve şivelerimizde, bu durumları kulanmamaktadır.
6. Kelime; En az 2.700 yaşındadır ve büyük bir ihtimalle Türk dili kökenlidir.
7. Kelime, Aynı, koca > hâce, çatır > çâder vb. kelimelerde olduğu gibi ‘bars’ da Türk Dili’nden Farsçaya geçmiş bir ‘ödünç kelime’ (loan word) olmalıdır.
8. Kelime; Türk Dili’nden Balkan dillerine ve Rusça ‘ya hayvan adı olarak ‘bars’, kişi adı olarak da Grekçe ‘ye bars » bogoris ve Slav DiIIeri’ne bars » boris etimolojisiyle geçmiştir.

Osman YILDIZ

Hepsi: http://tdid.ege.edu.tr/files/dergi3.pdf
Ayrıca:
Türk Kültüründe Pars:http://goo.gl/OGfd0R

Siz de fikrinizi söyleyin!