Deneme,  Düşünceler Tarihi,  Felsefe,  Siyaset,  Tartışma

Liberteryenizm, Liberalizm Midir?

Felsefî  bir doktrin olarak liberalizm bir sosyal ve politik kurumlar sistemi olarak liberalizmden ayırt edilebilir.

Felsefî liberalizm kabûl eder ki, ilk olarak, bir zatî (intrinsic) iyiler çoğulluğu vardır ve hiçbir tek hayat tarzı bütün iyileri ihtiva edemez.

Ayrıca kendi hatırlarına tasvip etmeye değer farklı hayat tarzları mevcuttur. İkinci olarak, kendileri için hangi zatî iyiler münasip olursa olsun, bireylerin kendi iyi konseptlerini belirleme ve tâkip etme özgürlüğüne sâhip olmaları, onların iyi bir hayat yaşamaları için elzemdir. Son olarak, bireylerin iyisi için gerekli olan şey onların özgürce benimsedikleri iyi konseptlerinin adâletle tutarlı olmasıdır.

Kant, Mill, Rawls, Berlin, Dworkin, Raz, Ackerman, B. Barry ve daha birçok yazar bu iddiaların bir türünü onaylar. Fakat, felsefî liberalizm bir liberal anayasa dâhil liberal kurumlar için tartışmanın bir yoludur. Faydacılık ve refahçılığın diğer biçimleri tarihi olarak liberal kurumlar için bir alternatif temel temin etti.1 Faydacılık felsefî olarak gayri-liberaldir; çünkü bir nihaî hedefi –toplam fayda veya refah– bütün değerlerin kaynağı olarak tasdik eder, zatî (intrinsic) iyilerin çoğulluğunu reddeder ve özgürlüğün iyilerini ve adâletin erdemini faydaya tâbi kılar

‘Yüksek liberalizm’ ile, yüksek liberal gelenek olarak kabul ettiğim, felsefî liberalizmle bağlantılı fikirler ve kurumlar setini kastediyorum.2 Bu liberalizmin 18. Asır’dan günümüze ana felsefî savunucuları Kant, Mill ve Rawls’tur.

Locke’un mülkiyet anlayışı liberteryenizmin üzerinde de büyük bir tesir icra etti. Liberteryenizm ile esas itibarıyla Robert Nozick tarafından ve farklı anlatımlarda Jan Narveson, Ayn Rand, Murray Rothbard, John Hospers, Eric Mack ve diğerleri tarafından ileri sürülen doktrini kastediyorum. Bunlar ve diğer liberteryenler belirli farklara sâhiptir, fakat bunların hepsinin tasdik ettiği belirli temel ilkeler ve kurumlar vardır.

Genel olarak liberteryenizmin liberal bir görüş olduğu kabul edilir.4 Keza, liberteryenizmi onaylayan birçok kimse de kendini klâsik liberal olarak adlandırır. İddia etmekteyim ki liberteryenizmin liberalizme benzerliği sathîdir, sonunda liberteryenizm ana liberal kurumları reddeder. Doğru anlaşıldığında liberteryenizm liberalizmin kendisini tarihî olarak ona karşı tanımladığı bir görüşe, feodalizmin temel özelliği olan özel politik güç (iktidar) doktrinine benzer. Liberteryenizm, feodalizm gibi, haklı siyasal gücü bir özel sözleşmeler ağına (network) dayanmış olarak anlar (tasavvur eder). Liberalizmin esası olan, siyasal gücün, ortak iyi için tarafsız biçimde icra edilecek bir kamu gücü olduğu görüşünü reddeder.

Not: Bu yazıyı yazan yazarımızdan kaynağı belirttikten sonra buraya kaynağı ekleyeceğimi ileterek, numaralandırılmış yerlerin nerelerden alıntı olduğunu öğreneceğinizi şimdiden bilginize arz ederim, Gündem Arşivi editörü olarak bu notu eklemek zorunda kaldım. 

Siz de fikrinizi söyleyin!